Wilt u ook een clean label? Dit moet u weten

Artikel geüpdatet in mei 2023

Producenten vervangen steeds vaker E-nummers door ingrediënten zonder E-nummer, zogeheten clean label ingrediënten. De NVWA grijpt in, want hiermee wordt de additievenwetgeving omzeild. In dit artikel leest u alles wat u moet weten over deze clean label trend.

Er bestaat geen vastgelegde definitie voor het begrip ‘clean label’. Over het algemeen geldt dat een clean label weinig additieven of kunstmatige ingrediënten bevat. Additieven worden aan levensmiddelen toegevoegd vanwege hun technologische functie, bijvoorbeeld als conserveermiddel of antioxidant. In Bijlage II van Verordening (EG) nr. 1333/2008 is de lijst met goedgekeurde additieven opgenomen. Clean label ingrediënten zijn ingrediënten met dezelfde technologische functie als additieven. Deze ingrediënten staan echter niet op de lijst van goedgekeurde additieven. De NVWA ziet het gebruik van deze ingrediënten daarom als niet-toegelaten additievengebruik. Het gebruik ervan is tevens misleidend voor de consument, doordat de technologische functie van deze ingrediënten vaak ook niet wordt vermeld.

Wat is clean label?

Het begrip ‘clean label’ is ontstaan om in te spelen op de behoefte van de kritische consument. Een belangrijk doel van het gebruik van een clean label is dan ook om het levensmiddel neer te zetten als een gezond en natuurlijk product. Er bestaat echter geen vastgelegde definitie voor het begrip ‘clean label’. Elke producent en consument kan daarom een eigen interpretatie geven.
Enkele voorbeelden van een clean label zijn:

Geen E-nummers
Alleen natuurlijke ingrediënten
Eenvoudige en korte ingrediëntendeclaratie
Transparante samenstelling
Geen GMO
Geen geharde vetten
Zo min mogelijk bewerkt
Gebruik van claims zoals ‘natuurlijk’ of ‘vrij van’

Clean label ingrediënten

Clean label ingrediënten zijn vaak natuurlijke ingrediënten. Plantenextracten hebben bepaalde eigenschappen om te functioneren als conserveermiddel, antioxidant of kleurstof. Bamboevezels kunnen goed water binden en zijn daarom geschikt als verdikkingsmiddel. In bepaalde gevallen wordt de ongezuiverde variant van een additief gebruikt in plaats van het goedgekeurde additief. Je kunt hierbij denken aan citrusextract in plaats van citroenzuur (E330) en gebufferd azijn in plaats van azijnzuur (E260). Een goedgekeurd additief met E-nummer moet voldoen aan bepaalde zuiverheidseisen. Het is dus niet toegestaan om de ongezuiverde variant te gebruiken. Een ander specifiek voorbeeld is wanneer een selderij- of bietenextract met een hoog nitraatgehalte wordt toegevoegd aan bepaalde producten, met name vleesbereidingen. Het nitraat wordt in deze producten omgezet in nitriet, dat dezelfde stof is als het additief nitriet (E249 of E250), maar dan in ongezuiverde vorm. Het is in deze producten echter niet toegestaan om nitriet toe te voegen.

Handhaving NVWA

Het gebruik van clean label ingrediënten wordt dus gezien als niet-toegelaten additievengebruik. Het ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport juicht innovatie wel toe, mits de wetgeving in acht wordt genomen. Het ministerie heeft daarom op 16 juni 2021 laten weten dat de NVWA handhavend zal gaan optreden. Clean label ingrediënten waarvoor reeds een dossier loopt bij de Europese Commissie voor toelating als additief zijn de uitzondering. De NVWA zal in deze gevallen niet handhavend optreden, mits er wordt voldaan aan 4 voorwaarden:

Deze tijdelijke uitzondering is alleen van toepassing voor clean label ingrediënten op de Nederlandse markt. De ingrediënten dienen vóór 16 juni 2021 op de markt te zijn gebracht.

Lopende aanvragen

Op het moment is voor enkele ingrediënten een dossier opgestart voor toelating als additief, waaronder gebufferd azijn en fruit- en kruidenextract. Zodra een dossier goedgekeurd is, wordt een E-nummer en functie toegekend aan het ingrediënt. Tot die tijd moet volgens de voorwaarden van de NVWA de technologische functie van deze ingrediënten gedeclareerd worden.

Gebufferd azijn wordt gebruikt voor conservering van bijvoorbeeld vlees of vis. Het ingrediënt wordt vaak gedeclareerd als aroma of gebufferd azijn(poeder). Voortaan zal de conserverende functie vermeld moeten worden, bijvoorbeeld: gebufferd azijn (conserverend ingrediënt). Fruit- en kruidenextract heeft een antioxiderende werking. Dit ingrediënt zal voorlopig moeten worden geëtiketteerd als fruit- en kruidenextract (antioxidant).

Gebufferd azijn

De EU commissiewerkgroep Additieven heeft in december 2022 een update gegeven over de lopende aanvragen voor gebufferd azijn. Er waren drie verschillende aanvragen ingediend voor gebufferd azijn. De Europese Autoriteit voor de Voedselveiligheid (EFSA) heeft nu één van deze aanvragen beoordeeld en veilig bevonden. Voor de andere twee aanvragen is nog meer informatie nodig.

Er zijn nog wel vragen over de technologische noodzaak van enkele beoogde toepassingen. Ook wordt er nog gediscussieerd over de limieten voor zware metalen en de toelating als Groep I additief. De Commissie zal in overleg met de aanvrager en de lidstaten de laatste vragen afstemmen en de voorgestelde wijzigingen opnemen in de specificaties. Gebufferd azijn krijgt het E-nummer E267.

Voor nu is het nog even wachten tot de publicatie van de goedgekeurde aanvraag en de opname van gebufferd azijn als E267 in bijlage II van Verordening (EG) nr. 1333/2008. Wij houden u op de hoogte